Gaan liefdevol leiderschap en zelfsturing samen?

De luisterversie duurt een kleine 6 minuten

Leiderschap en zelfsturing lijken een contradictie te zijn. De vraag is eigenlijk: “is dat wel zo?” Voordat we deze vraag gaan beantwoorden, wil ik voorstellen allereerst eens te kijken naar de definities en kenmerken van zelfsturing. Waar gaat het over? Hoe werkt het nu echt? 

Zelfsturing is een term die zowel in persoonlijke als zakelijke zin wordt toegepast. Het belangrijke punt is dan met name de mate van beslissingsvrijheid. De eerste definitie die veelvuldig circuleert is: “een eigen koers kiezen en weten te realiseren in en buiten de organisatie, rekening houdend met de eigen sterke en zwakke kanten, interessen, waarden en ambities. De tweede definitie gaat veel meer over een bedrijfsmatige toepassing en luidt: zelfsturing is een organisatieterm voor de (mate van) beslissingsvrijheid die wordt toegekend aan personen, groepen, bedrijfs of concernafdelingen.

De essentie van mijn artikel gaat eigenlijk over wanneer zelfsturing werkt en wanneer het niet werkt. De eerste cruciale factor om zelfsturing te kunnen toepassen in het bedrijfsleven is om je als leider bewust te zijn van de kernwaarden en voorwaarden die voortvloeien uit de eerste definitie. Het voorbeeldgedrag van de leider heeft een cruciale impact op het succes van zelfsturing. Als je goed kijkt naar de eerste definitie dan realiseer je je direct al dat dit voor ongeveer ieder mens een zeer grote uitdaging is!  Als je dan kijkt naar de tweede definitie begin je je bijna als vanzelf te realiseren dat je eerst definitie 1 succesvol moet kunnen toepassen, voordat je aan definitie 2 begint. Kortom, als je iets zelf niet heb geleerd en toepast, kun je het juiste voorbeeldgedrag niet tonen.

Als een voorbeeld van zelfsturing wil ik nu het fenomeen zelfsturende teams gebruiken om bovenstaand toe te lichten. We kunnen in de media veel lezen over het succes of falen van zelfsturende teams. De vraag is nu: “hoe is de keuze om te starten met zelfsturende teams in een bedrijf genomen?” Is er een probleem in de organisatie en laten we eens gaan kijken of het concept zelfsturende teams bij ons ook werkt? Of is er echt nagedacht over de randvoorwaarden die een succesvol zelfsturend team mogelijk maakt? Wat ook belangrijk in deze afweging is: “welke vorm van leiderschap hanteren wij nu en hoe groot is het gat dan naar wat er benodigd is voor een succesvol zelfsturend team? Indien de mensen voor de periode van zelfsturing veel te maken hebben gehad met beperking van vrije wil en met inzet van macht, kun je op je vingers aftellen dat het veel tijd en leiderschap gaat kosten om een succesvol zelfsturend team te creëren.

Voorkomen is dus beter dan genezen. Indien een leider zich wel degelijk bewust is van de eerste definitie van zelfsturing en dit in zijn persoonlijk en zakelijk leiderschap toepast, dan durf ik te beweren dat de zaken geheel anders zullen lopen. Bouwen aan jezelf als liefdevol leider zou er zomaar voor kunnen zorgen dat wanneer jij definitie 2 van zelfsturing gaat toepassen het wel degelijk een succes wordt. Dat zou toch geweldig zijn? Dat noem ik dan ook een voorbeeld van het optellen en vermenigvuldigen van persoonlijk geluk en zakelijk succes. 

Als we gaan kijken naar liefdevol leiderschap en je hebt mijn vorige artikelen ook gelezen, zou je kunnen concluderen dat de kenmerken van liefdevol leiderschap complementair zijn aan de kenmerken van zelfsturing. De term zelfsturing is dus niet hetzelfde als het concept zelfsturende teams, maar ze hebben wel gemeenschappelijke kenmerken. Hiermee wil ik zeggen dat ik niet voor of tegen het concept zelfsturende teams ben, maar daar waar de randvoorwaarden aanwezig zijn, ik zelfsturing absoluut zal stimuleren. Het hangt van veel factoren af hoe je deze zelfsturende elementen in een bedrijf kan toepassen. Het antwoord op de vraag of liefdevol leiderschap en zelfsturing goed samen gaan, is dus absoluut.

Liefdevol leiderschap zal het nemen van initiatieven en verantwoordelijkheid altijd stimuleren door dit zelf te tonen en een ander vertrouwen te geven om hetzelfde te doen op zijn/haar terrein. Je mag ook fouten maken, want daar leer je alleen maar van. Liefdevolle leiders zullen het voorbeeld geven om hier openlijk over te praten. Dan zal het meer gaan over geleerde lessen dan fouten. Hiermee wil de liefdevolle leider stimuleren dat ook jij uit je comfortzone treedt en gaat exploreren en experimenteren met nieuwe ideeën om te komen tot optimalisatie.  

Ik wil nog een laatste inzicht delen over mijn visie van liefdevol leiderschap en zelfsturing. Elke vorm van zelfsturing is verantwoordelijk voor een bepaald resultaat. Deze resultaten moeten gebundeld worden in een missie en visie met kaders, waar binnen de resultaten gerealiseerd kunnen worden. De leider met zijn team heeft zijn verantwoordelijk liggen in het scheppen en synthetiseren van deze kaders op strategisch niveau, zodat de zelfsturende mensen of teams hun verantwoordelijkheid kunnen nemen. De liefdevollle leider zal er alles aan doen om dit geheel zo harmonieus mogelijk te laten verlopen. Mijn mening is dan ook dat liefdevol leiderschap en zelfsturing complementair aan elkaar zijn en zelfs een droompaar, mits je de juiste randvoorwaarden schept.